*Smoczek*Natalia*
Genin
Dołączył: 12 Lis 2006
Posty: 222
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 4 razy
Ostrzeżeń: 1/3
Skąd: City Azotka
|
 Wysłany: Pią 21:30, 28 Mar 2008 Temat postu: Literatura wojenna (współczesna) |
|
|
Myślę, że coś niecoś przyda się Wam do najbliższego sprawdzianu;) Przepisałam tu wszystkie moje notatki z okresu wojennego czyli literatury współczesnej. Nie zawarłam tu jedynie "Dżumy", bo mi się już nie chciało
Literatura współczesna (wojenna):
- literatura czasów nam najbliższych, której korzenie tkwią często w 20-leciu międzyw.
- literatura 1987-1989 funkcjonowała w obiegach dwóch: oficjalnym i niezależnym
- literatura w kraju i na emigracji
- literatura czasów wojennych i powojennych
- literatura w okresie dwóch totalitaryzmów (faszyzm i komunizm)
Ważne wydarzenie historyczne:
- wybuch II wojny światowej 1939r.
- okres wojny i okupacji 1939-1945r.
- okres zimnej wojny i socrealizmu 1949-1953r.
- odwilż i tzw. „polski październik” 1953/56/68r.
- fala odwilży po latach socrealizmu, protest robotników w Poznaniu 1956r.
- wypadki marcowe 1968
- dekada gierkowska 1970-1980r.
- okrągły stół
- ostatni zjazd PZPR 1990r.
- Konstytucja III RP 1997r.
Periodyzacja polskiej literatury:
Literatura wojny i okupacji
* pokolenie Kolumbów (Baczyński, Gajcy, Stroiński, Różewicz)
* Grzegorz Andrzejewski „Wielki tydzień”
* Iwaszkiewicz
* A. Kamiński „Kamienie na szaniec”
* M. Dąbrowska „Dzienniki”
* Z. Nałkowska „Medaliony”
Cechy twórczości okresu wojny i okupacji:
- utrwalenie grozy wojny
- katastrofizm
- tragizm Kolumbów (rocznika 20)
Literatura rozrachunkowa: 1945-1949r.
- „Popiół i diament”
- „Pożegnanie z Marią”
- „Czerwona rękawiczka”
Literatura socrealistyczna 1949-1953r.
Socrealizm (Realizm Socjalistyczny: ideologia dotycząca sztuki, literatury, przeniesiona z ZSRR w 1949r. po pierwszym zjeździe Związku Literatów Polskich; metoda twórcza, która kreowała „jedynie słuszną” linię programową tworzenia literatury; kreowanie świata popierającego założenie socjalizmu)
Rozwój powieści produkcyjnych (utwory o jednym temacie i niskich lotach)
- Tadeusz Konwicki „Przy budowie”
- Witold Zalewski „Traktory zdobędą wiosnę”
Literatura czasów „odwilży” 1953-1968r.
- do głosu dochodzi pokolenie współczesności; debiuty
- liryka: Miron Białoszewski, Stanisław Grochowiak, Zbigniew Herbert, Jerzy Harasymowicz
- proza: Marek Hłasko „Pierwszy krok w chmurach”, Tadeusz Konwicki „Mała Apokalipsa”
- dramat: Sławomir Mrożek „Tango”, Tadeusz Różewicz „Kartoteka”
Rozwój teatru
- Kraków: „Piwnica pod baranami”
- Gdańsk: „Bin- Bom”
- Teatr T. Kantora „Cricot II”
- Teatr Grochowskiego „Teatr 13 rzędów”
Literatura przełomu (do grudnia 70)
- „Nowa fala”: Ewa Lipska, Stanisław Barańczak, Adam Zagajewski
Literatura dekady 1970-1980
- proza: M. Białoszewski „Pamiętnik z powstania warszawskiego”, Julian Kawalec „Tańczący jastrząb”, Edward Redliński „Konopielka”, Edward Stachura „Siekierezada”, „Zima leśnych ludzi” ( 3 ostatni- nurt chłopski w literaturze)
- poezja: Rafał Wojaczek, Edward Stachura, Czesław Miłosz
- dramat: Witold Gombrowicz „Operetka”, „Ślub”, „Iwona Księżniczka Burgunda”, Tadeusz Różewicz „Do piachu”, „Białe małżeństwo”
Literatura po roku 1980
- Z. Herbert, cz. Miłosz, W. Szymborska(1996r. Nobel), A. Szczypiorski(Początek), M. Nowakowski (Robaki)
Główne tematu literatury współczesnej:
- wojna
- śmierć
- psychika zagrożonego człowieka
- miasto i wieś
- totalitaryzm
- Polska i Polacy
- zdeformowany świat
Dramat POKOLENIA KOLUMBÓW:
* Krzysztof Kamil Baczyński (1921- 1944r., poległ w czasie powstania warszawskiego, wielki romantyk XX w.): rozdarcie między urodą świata, a okupacyjnym koszmarem, refleksje, obraz „świata kaleki”, ukazanie dualizmu świata”; „Biała Magia”; „Pokolenie”; „Historia”
* Tadeusz Różewicz (1921, członek AK) „Ocalony” (obraz kalekiej psychiki człowieka, skrzywdzonego przez wojnę, zatracenie wartości, wiersz „bez maski”, metoda „ściśniętego gardła”; „Lament”
* Tadeusz Borowski (1922-1951r., zginął śmiercią samobójczą, poeta, prozaik, publicysta, moralista, ulegał wpływom marksizmu; został aresztowany i wywieziony do Auschwitz, a później do Dachau)
- lagier: obóz śmierci, obóz koncentracyjny, masowa śmierć
- łagier: obóz pracy
- holocaust: zagłada Żydów
CZŁOWIEK ZLAGROWANY: ofiara i wytwór lagru, dla której śmierć, krematoria, szubienica, fałsz jest normalnością, człowiek zdehumanizowany, pozbawiony ludzkich cech, wyzbyty moralności, żyjący wg odwróconego dekalogu, bierny, zobojętniały, na ludzką krzywdę, rozpacz i ból, egoista walczący o swoje życieczłowiek zmuzułmaniony (umarły za życia, upadły moralnie); Vorarbeiter tadek- formuła przedstawiająca i opisująca życie w obozie, pomagająca zdławić wstręt i pogardę, zatarcie relacji między katem, a oprawcą, tu katem dla więźnia może być nawet współwięzień; wspomnienia „zza drutu„ stają się zbyt odległe i mgliste”.
Wg Borowskiego obóz to przemyślnie zorganizowane społeczeństwo koncentracyjne, ujęte w rygor przeznaczonych mu zadań, przypisanej mu „produkcji”. Społeczność jest wyraźnie schierarchizowana. Są tu: komendant z białego domku, niewielka gwardia esesmanów oraz masa obozowa: cywile, muzułmani, tranzytowcy- plebs, którzy najprędzej zginą w kominach. Między tymi szczeblami są jeszcze szczeble pośrednie: niemiecka obsługa, zasłużeni lagrowcy, obozowi prominenci i liczni funkcyjni czyli vorarbeiterzy.
Vorarbeiter Tadek to człowiek, który dzięki własnej przebiegłości i zaradności zdobył pozycję w obozie. Jest to szeregowy pracownik wielkiego przedsiębiorstwa eksterminacji, a także rabunkowej eksploatacji. Wciągnięty w zbrodniczy system, mimo woli staje się w pewnym stopniu jego wspólnikiem. Nie chce się on wykazywać, ale nie może też podpaść. Jest to twór typowy, człowiek z masy lagrowej, wzór na „przeciętną przetrwania”.
Swiat prozy Borowskiego szokuje czytelnika. Panujący w obozie terror, nieludzkie reguły życia pojawiają się u pisarza na drugim planie. Położył on nacisk przede wszystkim na społeczności więziennej. Zbrodnia dokonuje się w milczeniu. Nie protestują ani ofiary, ani ci, którzy czekają na swoją kolej do komory gazowej. Trwa obozowa normalność. Świat ten to konsekwencja nowego modelu ładu społecznego kultury, której zaczęły podupadać humanistyczne ideały etyczne i dlatego trwoży możliwością powtórzenia się.
a) Obraz okupowanej Warszawy na podst. „Pożegnanie z Marią”
Problematyka: obraz okupowanej Warszawy; miłość na tle działań wojennych; warstwy żydowskie ukazują też getta; więzi międzyludzkie, codzienne życie, pracę, wesele, łapanki i prześladowania.
b) „Proszę państwa do gazu”
W opowiadaniu mamy do czynienia ze spotkaniem zwykłej, codzienności z okrucieństwem. Narrator (Tadek) ukazany jest jako człowiek, którego nic nie dziwi, nic nie wzrusza i który stara się walczyć o własne życie, nie zważając na innych. Borowski bohaterem opowiadania czyni młodego mężczyznę imieniem Tadek. Jest on zlagrowany, potrafi się „ustawić” zdobyć pożywienie, lżejszą pracę i jest niemalże obojętny na los innych ludzi. Tadek czerpie wiedzę o obozie z doświadczeń innych więźniów. Jest doświadczony przez życie obozowe.
c) „U nas w Auschwitzu”
Opowiadanie przedstawia realia życia obozowego, pozory normalności, jakie pragną zachować więźniowie, próby przyzwyczajenie do życia obozowego, myślenie kategoriami obozowymi, utożsamianie się z obozem, konkurencję obozów itp.
d) „Bitwa pod Grunwaldem”
Akcja utworu toczy się w Niemczech już po zakończeniu wojny. Tu w jednym z obozów zgrupowani są więźniowie z różnych obozów koncentracyjnych. Niewiele jednak zmieniło się w życiu więźniów - racje żywnościowe są zbyt małe, nie wolni też bez pozwolenia opuszczać obozu. Tylko obozowe straże zmieniły się z niemieckich na amerykańskie. Zlagrowani ludzie tak bardzo przywykli do głodu, poniewierki, mordu, że nie potrafią zbuntować się, walczyć o swoje prawa. W obozie odbywa się patriotyczne przedstawienie, nazwane Grunwald, Polacy zastanawiają się, czy wyjechać na Zachód, czy powrócić do kraju. Tadeusz poznaje tu młoda Żydówkę, z którą zawiera bliższą znajomość. Nina namawia Tadeusza aby wyjechał z nią do Belgii, ale ten twierdzi, że nie mógłby żyć w obcym kraju, tak jak drzewo nie może rosnąć bez korzeni. Zdenerwowana Nina mówi, że nie jest ani Żydówka, ani Polką i rozkazała Tadeuszowi wrócić do Polski. Rozmowa ta toczyła się w lesie, poza obozem, który opuścili nielegalnie. Wracając, Nina nie zatrzymała się na wezwanie amerykańskiego żołnierza, przez co została zastrzelona i ginie nagle, bezsensownie i zupełnie niepotrzebnie. Tadeusz w rozmowie z amerykańskim oficerem bezuczuciowo komentuje tragiczne wydarzenie. Uświadamia mu, że ludzie są przyzwyczajeni do tego i nie robi to dla nich różnicy
Opowiadania Borowskiego należą do literatury lagrowej. W powojennej Polsce rozpętał dyskusje. Bohater Tadek nie jest idealną ofiarą, która godnie cierpi. Borowski burzy ogólnie przyjęty schemat, w którym strażnik to kat, a więzień ofiara. Pokazuje istotę hitlerowskiej zbrodni, tzn. deformację psychiki więźniów, którzy nie zawsze są heroiczni. W obliczu obozowego koszmaru, przeżyć zapominają o dawnych wartościach. Tadek, bohater wojennej prozy to człowiek lagrowany, który chcąc przeżyć stosuje prawa odwróconego dekalogu- powoduje to zanik etyki chrześcijańskiej. Borowski stosuje technikę behawiorystyczną.
Gustaw Herling- Grudziński „Inny świat”:
a) Nieludzki świat
- określenie gatunku powieści: autobiografia (wydarzenia, których autor był świadkiem, Jercyn), pamiętnik zbeletryzowany (odtworzenie świata łagru – obozu pracy), charakter wspomnieniowy; literatura łagrowa
- klamrowa budowa powieści: akcja zaczyna się i kończy w Witebsku
- określenie sensu tytułu i motta powieści: nawiązanie do „Zapisków z martwego domu” Dostojewskiego
- fabularny czas akcji: koniec lata, obręb 5 lat, 1940-1945r., Witebsk, Rzym…
- retrospekcyjny czas akcji: początek II wojny światowej, 1940r., Niemcy zajmują Paryż, zawierają sojusz z ZSRR, powstanie bolszewickie, czystka w Rosji 1936-1937r.; związki historyczne
- miejsca akcji: Witebsk, Leningrad, Jarcewo, Wołogda, Grodno, Rzym
- bohaterowie: narrator, Kostylew, Gorcew, Zygfeld, Żyd, Szołowski
- przykłady na nie ludzki świat rosyjskich lagrów
*spacer przez las był naturalną selekcją,
* katorżnicza praca w lesie, brygada leśna
* nieosztukowana odzież
* głód jako narzędzie tortury
* aresztowania, przesłuchania, bezpodstawne zarzuty, bicie i tortury, wymuszanie siłą przyznania się do winy
* „nie ma ludzi niewinnych” mit nieomylności NKWD
b) Nie- ludzki świat
- przykłady zachowania człowieczeństwa
* obdarowywanie się pomocą, wspomaganie chorych na kurzą ślepotę, ludzi z „trupiarni”, dzielenie się racjami żywnościowymi (Kostylew, Natalia Lwowa)
* postać Kostylewa- walka, bunt
* narrator chce ofiarować swe życie za Kostylewa
* „Dom Swidanij”- oaza spokoju, czysto, ciepło, radość ze szczęścia innych, przyjemny budynek, wspomnienie wolności, wymarzony raj, spotkania z krewnymi
* dzień wolny od pracy: wypoczynek, rodzinna atmosfera, wieczór przy gorącym kubku, rozmowy do późnej nocy, ludzkie sfery życia uczuciowego
* kino i sztuki teatralne
* szpital jako obraz raju, ludzkich warunków
c) Człowiek złagrowany w prozie Grudzińskiego:
- „Człowiek jest ludzki tylko w ludzkich warunkach, uważam za nonsens upiorny naszych czasów próby osądzenia go na podstawie uczynków, jakich dopuścił się w warunkach nieludzkich.”
- zwierzęce instynkty
- człowiek sprowadzony jest do tego, co fizjologiczne i zwierzęce; ludzie wyzuci z wyższych potrzeb duchowych
- ukazanie marnoty, antydekalogu
- brak solidarności
„Innym światem” w powieści Grudzińskiego jest nie tylko obraz pracy, ale i całej Rosji. Na łagry należy spojrzeć jak na wytwór systemu totalitarnego, który dotyka każdego. W powieści można zauważyć, że więźniowie uznają za prawdę to, co im wmawia system, np. jeden z więźniów zaczyna wierzyć, że ego aresztowanie było konieczne. Pisarz pokazuje jak jedni więźniowie ulegają totalitarnej władzy, a drudzy spod niej się wyzwalają jak Kostylew. Autor pokazuje również różne aspekty cierpienia, wynikające z głodu, choroby, bicia, tortur, drugiej strony cierpienie psychiczne spowodowane brakiem wiedzy na temat swojego losu, izolacją od bliskich, samotnością, coś nierozerwalnego z ludzkim losem.
Post został pochwalony 2 razy
|
|
